Profesyonel Koçluk ve Terapi

‘… Değişim hayatın kanunudur ve ne kadar dirensen de bu gerçeği değiştiremezsin’
Socrates

Profesyonel Koçluk ve Terapi
Benzerlikler & Farklar

Uygarlık tarihine geçmişten günümüze doğru baktığımızda, son on yılda hızlanan değişimi ve bunu doğuran zihinsel sıçramayı derinden fark ediyor ve yaşıyoruz. Doğduğum yıllardan bu yana neler değişti? Cızırtılı radyo günlerinden siber haberleşmeye, buharlı makineden Dijital Devrime, daktilodan 3D yazıcılara, duvara asılı ankesörlü telefondan akıllı telefonlara, sokak oyunlarından sanal gerçeklik gözlüklerine, kas gücünden yapay zekaya ve Sanayi 4.0’a, toz halindeki etken maddeyi ihtiva eden iri selülozik kaşelerden doğrudan beyne yerleştirilen bilgisayar çiplerine, IQ ile ifade edilen zekâdan EQ ve tanımlanmış diğer zekâ türlerine, iş yaşamında dikey hiyerarşiden yatay hiyerarşiye, hızlı yaşama yetişmek için ‘koşuşturma’dan Mindfulnes- ‘an farkındalığı’na ve yavaş kentlere, yaşamı sürdürmek için bir işte çalışmadan çoklu alanlarda bir koltukta birkaç işi bir arada taşımaya ya da bir çok disiplini harmanlamaya, standart işe giriş-çıkış saatlerinden esnek çalışma saatlerine ve ev-ofis çalışmaya; dünün adı bilinen, tercih edilen mesleklerinden henüz adı konmamış ama önümüzdeki 50 yıl içinde revaçta olacağı kesin olan yeni mesleklere, dogmalardan kuantum düşünceye, beyni ve evreni keşfetmeye, kozmik irfana doğru ve belki de biyoloji ve teknolojinin birleşiminden türemiş melez bir türe doğru şaşırtıcı bir değişim yaşıyor insan. Bu hızlı değişim içinde, mucizevî bir varlık olan insanın bütünsel sağlığına ve iyiliğine yönelik olarak hizmet veren farklı disiplinler ve alt/yan dallarıyla birçok meslek var. Bu yazıda bu mesleklerden sadece bir bölümünü ele almak ve bunlardan biri olan koçluk ve terapi arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları incelemek istiyorum.

Koçluk hizmetleri her geçen yıl hızla yaygınlaşmakta. Bu yaygınlaşma ve tüm toplumlarda meslekler arasında yerini alma, tercih edilir olma süreci içinde koçluk gibi genç bir meslek, aşağıda ayrıntılı olarak ele alınan kimi disiplinlerin uzmanlarınca yadırganıyor. Bilinmeyenin reddi doğal bir tepki. Bu tepkinin nedenleri arasında, halihazırda akademik programa girmiş bilimlerin alanına yönelik bir tehdit algısı olduğu kadar, aldıkları eğitimle öğrendiğini ve meslekî yeterliliğini bir standartla sınamayan, koçluk yetkinliklerini tam anlamıyla uygulayamayanlar da var elbette.

Yıllardır, Uluslararası Koçluk Federasyonu- ICF Global Konferanslarına katılırım. Bundan yedi-sekiz yıl öncesine kadar, bu yeni mesleğin pek çok ülkede de sağlık ve terapi alanlarında çalışan uzmanlarca yadırgandığına küresel konferanslarda tanık oluyordum. Ne var ki, net gözlemlerime göre 2012’den bu yana, aşağıda belirteceğim disiplinlerin, insanın bütünsel iyiliğine yönelik el ele çalışmaya başladığını berrak bir biçimde görmekten sevinç duyuyorum. Koçluğun ne olduğu, nasıl hizmet verdiği öğrenildikçe/anlaşıldıkça algılar değişiyor, kaygılar tükeniyor. Rahmetli babamın sık sık tekrar ettiği atasözü geliyor aklıma; Bilmemek ayıp değil, öğrenmemek ayıp’.

Bu genç mesleğin nereden, nasıl, hangi disiplinlerden temel aldığı, nasıl geliştiği başka bir yazının konusu olacak kadar kapsamlı. Bununla birlikte, 128 saatlik Temel Eğitim sunan Erickson College International/Denge Merkezi mezunu bir profesyonel koç olarak, koçluğun anlaşılması yönünde çaba harcamayı borç biliyor, ülkemizde de koçluğu yadırgayanların, kurumları ve bireyleriyle koçluk mesleğini tanımalarını diliyorum. Temel eğitim bileşenleri Sistem Teorisi, Yetişkin Eğitimi Teorisi, Pozitif Psikoloji, Değişim Teorisi, Varlık Bilim, Yönetsel Teori, İyileşme Teorisi ve NöroBilimi kapsayan koçlukla yazıma konu olan diğer meslekler nasıl oluyor da gelişmiş ülkelerde insanın iyiliği için birlikte, yan yana çalışabiliyorlar? Ülkemizde bu işbirliği ve hizalanma ne kadar sürede, nasıl sağlanabilir? Konuyu sadeleştirmek amacıyla iki ana başlıkta inceleyelim. Bir yana terapi uygulayanları ve diğer yana profesyonel koçları alalım. Acaba koç ile terapist arasındaki farklar neler? Nasıl benzerlikler var?

ICF, EMCC ve Koçluk Platformu Derneği’nce Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) nezdinde yürütülmüş olan, Koçluk Meslek Standartları çalışması sonucunu vermiş ve koçluğun ülkemizde meslek olarak kabul edildiği Haziran 2013’de Resmî Gazete’de yayınlanmıştır.

Esas itibariyle, Koçluk Temel Yetkinlikleri ve Etik İlkeleri, 1995’de kurulan ICF Uluslararası Koçluk Federasyonu’nca net bir biçimde belirlenmiştir. Koçları bir çatı altında toplayarak, yetkinlik standartlarını belirleyen, eğitim programlarını akredite etme ve üyelerini unvanlandırma konusunda çalışan ICF Global’in kuruluşundan on yıl kadar sonra, ICF Türkiye Şubesi 2005 yılında öncü koçların emekleriyle kurulmuş ve 2009’da Dernekler Yasası gereği Uluslararası Profesyonel Koçluk Derneği (UPKD) adıyla dernekleşmiştir. ICF Türkiye Şubesi o tarihten bu yana ve özellikle 2007’den günümüze başarıyla sürdürmekte olduğu çok sayıdaki sosyal sorumluluk projeleriyle topluma yarar sağlamaya devam ediyor.

İnsanın bedensel, ruhsal ve zihinsel sağlığı ve iyiliğine hizmet eden farklı mesleklerden sadece zihin ve ruh sağlığı yönünde çalışan gruba bakalım. Breuer, Freud, Adler, Jung, Lacan gibi kurucu babaların açtığı yolu zenginleştiren, insan sağlığına hizmet veren, gecesini gündüzüne katan ruh sağlığı uzmanı hekimler. Yüzyıllık gelişim süreci içinde birçok alt dalda ruh sağlığına hizmet ederek bütünsel sağlığa katkı sunan psikologlar. 1950’li yıllarda öğrencilere rehberlik yapmak üzere Türk Eğitim Sistemine giren disiplin doğrultusunda, öğrencilerin bireysel ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarını dikkate alan bir yaklaşımla hizmet sunan PDR uzmanları. Bunların yanı sıra, dünyada yaklaşık otuz yıldan bu yana ve ülkemizde on yılı aşkın süredir varlık gösteren, sağlıklı insanın bütünlüğüne saygıyla, ilerlemesi, kendini gerçekleştirmesi ve geliştirmesi yönünde çözümler sunan profesyonel koçlar. İşte bu meslekler artık, pek çok ülkede, birbirleriyle iletişim halinde, birbirlerini destekleyerek ve birbirlerinin alanlarına saygı ve özen göstererek, uzlaşma içinde çalışmayı başarıyor. İnsanın kendini iyi ve mutlu hissetmesinin temelinde yatan denge, bireyin bedensel, ruhsal ve zihinsel sağlığının uyum ve ahenk içinde olmasıyla sağlanıyor. Tıpkı hassas bir örgünün sağlam ama ince telleri gibi bedensel, ruhsal ve zihinsel sağlık birbirini etkiliyor. İnsanın iyiliği, bütünsel sağlığı ve mutluluğu için çalışan meslek gruplarını iki başlık altında inceleyince; iki grubun da benzer yanları olduğunu görüyoruz.

Birinci grup, teşhis koymak ve şikayetin öyküsünü dinlemek için bir ilk görüşme yapar. Koçlar da karşılıklı birlikte çalışma kararının verildiği, kimya görüşmesi ya da öngörüşme olarak adlandırılan bir keşif seansı yapar. Her iki grup da, dinleme, soru sorma, geribildirim verme gibi benzer yetkinlikler kullanabilir. İki grup da hizmet alan kişilerin tüm yaşam alanlarında (iş, yönetsel, aile, bireysel) çalışabilir. Her iki grup da bireyin duygularını göz önünde bulundurarak çalışır. Her iki grup, dünyada son on beş yıldır, yan yana, benzerlikleri ile farklılıklarını karşılıklı takdir ederek, onurlandırarak, saygı içinde çalışmakta. Ne diyelim? Darısı başımıza.

Temel olarak iki grup arasındaki fark, hizmet alan kişinin başvurduğu uzmanı nasıl gördüğüne ve uzmana ne amaçla geldiğine; uzmanın hizmet alana yönelik bakış açısına ve bu kişiyle kendini hangi rolde gördüğüyle ilgili sorulara alınan cevaplarla netleşir.

Ayırıcı Sorular

• Müşteri uzmanı nasıl görüyor/algılıyor?
• Müşteri hangi amaçla geliyor?
• Uzman müşteriyi nasıl görüyor?
• Uzman bu müşteriyle kendini hangi rolde görüyor?

Berrak bir şekilde açıklamakta yarar var; profesyonel koçlar, ruh sağlığı yerinde olmadığına ilişkin tanı konulmuş olanlarla, alkol ve madde bağımlılığı alanında ve duygusal/fiziksel şiddet ve travma söz konusu ise hizmet sunmazlar. Etik olarak ‘terapist’ gibi davranamazlar. Profesyonel bir koçtan koçluk hizmeti alan kişi makul bir süre içinde bireysel ve profesyonel hedeflerine ulaşma konusunda harekete geçemiyor, kendi yaratıcılığı çerçevesinde belirlediği ilerleme adımlarını hayata geçiremiyor, kendi yaşamının sorumluluğunu üstlenemiyorsa, görüşmeler ortak kararla sonlandırılır. Böyle bir durumda koçun görevi, kişiyi terapiste yönlendirmektir.

Ne Zaman/ Hangi Durumlarda Terapiste Yönlendirmeli

• Madde/alkol bağımlılığı
• Şiddet ve travma öyküsü
• Aktif ruh sağlığı rahatsızlığı (ağır depresyon, akut anksiyete…)
• Koç yetkinlik sınırlarının dışında kaldığını hissettiğinde
• Müşteri koçla birlikte belirlenen hedeflere ulaşmada uyum sağlayamıyor ve hedefe doğru hiç bir şekilde ilerleyemiyorsa, karşılıklı saygı çerçevesinde diyalog ilerlese bile, terapiye yönlendirmeli

Birinci grup (psikiatristler, psikologlar ve PDR uzmanları) teşhis ve tedavi için hizmet eder ve ruhsal hastalıkları iyileştirmek üzere çalışır. Koçlar teşhis ve tedavi yapmaz, sağlıklı bireylerle çalışır ve bireyi ihtiyaç duyduğu yaratıcılığa ve tüm kaynaklara sahip, tam ve bütün olarak görür.

Her iki grupta da dinleme, soru sorma, geribildirim verme gibi benzer yetkinlikler kullanılır. Öte yandan, özetle birinci grup ruh hastalıklarının sağaltımı yönünde hizmet verirken koçlar sağlıklı ve kendini geliştirmek, yaşamında bir şeyleri değiştirmek, kariyerini planlamak, özgüvenini keşfetmek, iş/özel yaşam dengesi kurmak, işini geliştirmek ya da girişimci olmak, iletişim becerilerini geliştirmek, hayallerini hedefe dönüştürerek gerçekleştirmek niyet ve kararlılığında olan bireylere hizmet sunar. Koçluk görüşmelerinde oluşan farkındalığın içselleştirilmesi ve eyleme dönüştürülmesi önemli bir olgudur. Birey, hedeflerine ulaşmak için kendini destekleyen ve mücadeleye davet eden koçunun cesaretlendirmesi ile harekete geçer.

Birinci gruptaki uzmanlarla hastaları arasında hiyerarşik bir ilişki vardır. Sorumluluk tamamen uzmandadır ve iyileşme sürecine yönelik terapiyi tasarlama görevi vardır. Profesyonel koçlarla, koçluk hizmeti alanlar arasında yetişkin-yetişkine eşit ilişki sağlanır. Koçluk alan birey yaşamının sorumluluğunu almaya, değişim yönünde seçtiği adımları atmaya ve harekete geçmeye niyetli ve kararlıdır. Koç ve koçluk alan kaç yaşında olursa olsun eşit yetişkinler olarak kabul görürler. Konuyu, koçluk eğitimini ilerletmemi ve Kurumsal İlişki Sistemleri ile çalışmamı sağlayan ikinci eğitimim CRR Global/ ORSC bakış açısıyla ele alırsak;

TERAPİ ve KOÇLUK

Bakış Açısında Farklılıklar

Benzerlikler

Psikiyatri, psikoloji ve PDR alanlarına derin saygısı olan bir koç ve ICF Türkiye Şubesi Yönetim Kurulu üyesi kimliğiyle, koçluk mesleğinin doğru biçimde icra edilmesini ve tanınmasını önemsiyorum. Meslekleri gereği yetişkin davranış sergilemeyi benimsemiş ve özümsemiş, düşünmeyi seven, öğrenmeye açık Psikiyatri, Psikoloji, PDR alanlarının uzmanlarının, gelişmiş ülkelerde son yıllarda terapi ve profesyonel koçluk disiplinlerinin nasıl net bir işbirliği kurmuş olduklarını; ICF Etik Kuralları ve Temel Yetkinliklerine bağlı profesyonel koçların yetki alanı çeperlerini nasıl titizlikle çizdiğini ve nasıl bir uzlaşma noktası bularak işbirliği yapmakta olduklarını görmelerini diliyorum.

Narınç Ataman, MA, MCC

ICF 2020-22 Yönetim Kurulu Üyesi

Kaynakça:

• Hart, Blattner, Leipsic; Coaching Versus Therapy, Consulting Psychology Journal: Practice & Research, Fall 2001
• https://www.apa.org/pubs/journals/features/cpb-1061-4087-53-4-229.pdf
• Atkinson, Marilyn PhD with Chois Rae, MCC; Art & Science of Coaching: The Inner Dynamics, Exalon Publishing, 2007
• Atkinson, Marilyn PhD with Chois Rae, MCC; Flow: The Core of Coaching, Exalon Publishing, 2011
• CRR Global/ ORSC Fundamentals Manuel, Copyright 2014
• http://artemismindsetcoaching.com/2015/06/29/5-differences-between-coaching-and-therapy/